He Kā‘e‘a‘e‘a Pulu ‘Ole o ka He‘e Nalu

Tawny Antonio

I kēlā kau i hala iho nei, ua mālama ‘ia kekahi papa ‘ōlelo Hawai‘i ma ke kulanui i Mānoa. ‘O ka makahiki mua ia, kau ‘elua. No kahi ha‘awina kākau, koi ‘ia ka ‘imi ‘ana i ‘ōlelo no‘eau i ho‘opa‘a ‘ia ma ka puke ‘Ōlelo No‘eau, he ‘ōlelo ia i hoihoi i ka haumāna nāna e noi‘i aku. A laila, haku ‘ia he mo‘olelo hou i mea e wehewehe ai i ka ‘ōlelo i koho ‘ia, me ka ‘ī ‘ana nō ho‘i i ua ‘ōlelo ho‘okahi ala. Eia mai ‘elima mo‘olelo po‘okela i loa‘a mai. Pili ‘ekolu mo‘olelo i ke ‘ano o ko kākou nohona i kēia au; hō‘ike mai nā mo‘olelo i koe i ka mo‘olelo ka‘ao ‘ana o kekahi wā. Ma ka ‘ōlelo no‘eau a me ka ‘ōlelo makuahine nō na‘e e pili mau ai nā au ‘oko‘a.

Ala ‘o Kawika a me Micah a me Makana i ke kakahiaka nui i ka Pō‘aono. He ‘ohana lākou. E hele aku ana lākou i ke kahakai ‘o Waimea. A‘o aku ko lākou makuakāne i ka he‘enalu. ‘Ehiku makahiki o Kawika. ‘Eiwa makahiki o Micah. ‘Oi aku ka lōʻihi o Kawika ma mua o Micah. Pōkole ‘o Micah. ‘Umikūmālua makahiki o Makana. Makemake lākou e a‘o mai i ka he‘enalu. Pīhoihoi loa lākou.

Ho‘āla lākou i kō lākou pāpā. ‘Ai lākou i ka ‘aina kakahiaka, a ma hope iho, hele aku lākou i ke kahakai ‘o Waimea. Kalaiwa ‘o Papa i ka manawa lō‘ihi. Hiamoe nā keiki kāne i ke ka‘a.

Hō‘ea lākou i ke kahakai ‘o Waimea a lele nā keiki kāne i ke ka‘a. Holo nā keiki kāne i ka moana. Kāhea ‘o Pāpā, “E kali ‘oukou!” Huli hope nā keiki kāne. Ha‘i ‘o Pāpā iā lākou, “E kokua mai.” Ha‘i ‘o Pāpā iā Kawika, “E lawe ‘oe i ka ‘aina awakea.” Ha‘i ‘o Pāpā iā Micah, “E lawe ‘oe i nā kāwele.” Ha‘i ‘o Pāpā iā Makana, “E lawe ‘oe i nā papa he‘e nalu.” ‘Ōlelo ‘o Pāpā, “E lawe au i nā mea inu.”

Ho‘onoho ‘ia nā mea a pau e lākou. Holo hou nā keiki kāne i loko o ke kai. Aia nā kānaka he nui i kahakai. Pa‘apū loa. Ani nā keiki kāne i ko lākou pāpā. Pāʻani nā keiki kāne i ke kai i ka manawa lō‘ihi.

Ma hope iho, kāhea ‘o Pāpā i nā keiki kāne. ‘O kēia ka manawa no ka ‘aina awakea. He mau musubi a he mau mea ‘ono pua‘a kā lākou. ‘Eiwa a lākou musubi. ‘Ehā a lākou mea ‘ono pua‘a. Pōloli loa nō lākou. ‘Ai lākou i ka mea ‘ai a pau. Hō‘oluʻolu lākou i ka manawa lō‘ihi. Noho lākou a nānā i nā kānaka he‘enalu. Hiki i ke keiki kāne lō‘ihi loa ke he‘enalu me ka maika‘i. “Hū! ‘Oi aku ka he‘enalu o ke keiki kāne ma mua o‘u,” i ‘ōlelo ai ‘o Pāpā. “He kā‘e‘a‘e‘a pulu ‘ole no ka heʻenalu,” i ‘ōlelo ai ‘o ia.

Hele aku lākou i loko o ke kai. A‘o aku ‘o Pāpā i nā keiki kāne e kū i ka papa he‘enalu. ‘A‘ole hiki iā Kawika ke kū i ka papa he‘enalu. E pūhili ana nō ‘o Kawika. Akā, ahonui loa ‘o Pāpā. ‘A‘ole i li‘uli‘u, a hiki iā Kawika ke kū i ka papa he‘e nalu. Hau‘oli nō ‘o Kawika.

Ma hope iho, ho‘okomo lākou i nā mea i loko o ka pahu. Māluhiluhi nā keiki kāne. Ha‘aheo ‘o Pāpā i nā keiki kāne. E ho‘olālā ana lākou e hele hou aku i ke kahakai ‘o Waimea i kēia Pō‘aono a‘e.

Pipi holo ka‘ao.

© Tawny Antonio, 2003